Tom obecnie przygotowywany zawierać będzie cztery relacje osób, które doświadczyły pierwszej z fal deportacji, jakie władze radzieckie przeprowadziły na terytorium okupowanej II Rzeczypospolitej w latach 1940-1941. Będą to wspomnienia Kazimierza Bradela, Jadwigi Bunkiewicz z d. Bigiel, Teresy Sitarek z d. Turskiej oraz Waleriana Wysockiego. Autorzy tych świadectw należeli więc do grona tych obywateli państwa polskiego, którzy – prócz jeńców z kampanii polskiej 1939 r. oraz osób aresztowanych po wkroczeniu wojsk radzieckich – najdłużej doświadczali represji ze strony wschodniego sąsiada, a także mierzyli się z ich konsekwencjami, pozostając na terytorium ZSRR do połowy lat czterdziestych.
Do września 1939 r. Autorzy zamieszkiwali północno-wschodnie obszary II Rzeczypospolitej. W momencie deportacji ich domy rodzinne leżały w: Kazimierz Bradel – powiat lidzki województwa nowogródzkiego, Jadwiga Bunkiewicz z d. Bigiel – Baranowicze, położone w tymże samym województwie, Teresa Sitarek z d. Turska – powiat dzisneńskiw województwie wileńskim oraz Walerian Wysocki – powiat wołkowyski we wschodniej części Białostocczyzny. Wszyscy byli ludźmi bardzo młodymi, w wieku dziecięcym, bądź nastoletnim. stali się ofiarami decyzji kierownictwa radzieckiego z początku grudnia 1939 r., która dotyczyła przymusowego wysiedlenia w głąb ZSRR grupy określanej jako „osadnicy” i „leśnicy”. Znajdowali się oni w polu intensywnego zainteresowania władz radzieckich od samego początku okupacji. Wynikało to z chęci wyzyskania antagonizmów, jakie w dwudziestoleciu zaistniały pomiędzy napływowymi osadnikami i miejscową ludnością białoruską i ukraińską, w roli obrońców interesów której kreowała się nowa administracja. Nie bez racji uznawała ona, że osadnicy, a także funkcjonariusze służby leśnej byli często ściśle związani nićmi lojalności z państwem polskim i mogli oni stanowić grupy oporne wobec planowanej sowietyzacji.
Akcja wysiedleńcza rozpoczęła się w nocy z 9 na 10 lutego 1940 r. Autorzy wspomnień znaleźli się wśród ok. 139 tys. deportowanych. Zapis swych przeżyć stworzyli na przełomie lata 80. i 90. XX w.