Tom IX naszej podserii przybliża tym razem dość nieoczywiste ścieżki sybirackiego losu. Czesław Bazan został wraz z matką i bratem zesłany do Narymskiego Kraju w przededniu ataku Niemiec na ZSRR. Wrócił do kraju w mundurze żołnierza 1 Armii „ludowego” WP. Jesienią 1944 r. został funkcjonariuszem Milicji Obywatelskiej, najpierw w okolicach Warszawy, a później na Górnym Śląsku. Pasja do nauki i chęć studiowania zaprowadziły go w 1947 r. na Uniwersytet Wrocławski. Od 1941 r. prowadził dziennik, nie rezygnując z niego również po mobilizacji. Więcej informacji o tomie w zakładce „Świadectwa XX wieku”.