W tomie 16 podserii czytelnicy znajdą niezwykły materiał autobiograficzny. Jego pierwszą część stanowi relacja oparta na wielogodzinnym wywiadzie nagranym w ostatnich miesiącach życia Zofii Teligi-Mertens (1926-2022), z urodzenia Wołynianki, z wyroku Historii mieszkanki Dolnego Śląska od 1946 r. W części drugiej publikujemy tekst jej autorstwa powstały w 1964 r. w związku z konkursem pamiętnikarskim. Oba dokumenty charakteryzuje niezwykła szczerość i dążenie do obiektywnej analizy tak własnego doświadczenia, jak i wydarzeń historycznych, z którymi autorce przyszło się zmierzyć. Jej opowieść prowadzi czytelnika od walki o niepodległość Polski, w której brał udział jej ojciec, przez życie w osadzie wojskowej na Wołyniu, ciężkie lata zesłania w głębi ZSRR, pracę matki i swoją w Związku Patriotów Polskich, wreszcie osiedlenie się we Wrocławiu, studia rolnicze oraz pracę zawodową, której nie brakowało trudnych wyzwań i konieczności gruntownych zmian. Wreszcie zapoznajemy się z ostatnim rozdziałem niezwykłej aktywności Zofii Teligi-Mertens – pełnej samopoświęcenia pomocy dla Polaków z obszaru byłego ZSRR w zamieszkaniu w Ojczyźnie.